Tiếp tục quá trình chuẩn bị cho việc đưa Luật Doanh nghiệp 2014 đi vào thực tiễn, ngày 19/03/2015, tại Hà Nội, Cục Quản lý đăng ký kinh doanh đã phối hợp với Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức Hội thảo xin ý kiến về Dự thảo lần 1 Nghị định thay thế Nghị định số 43/2010/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp và Nghị định hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp 2014.
Thành phần tham dự Hội thảo bao gồm (Một số điều của luật doanh nghiệp):
đại diện Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính), Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Bộ Tư pháp, đại diện một số đơn vị trực thuộc Bộ KH&ĐT, đại diện Sở KH&ĐT các tỉnh phía Bắc và một số tỉnh miền Trung, đại diện một số công ty luật/văn phòng luật sư trên địa bàn thành phố Hà Nội. Ngoài ra, còn có sự tham gia của đại diện Tổ chức Phát triển Công nghiệp của Liên hợp quốc (UNIDO) tại Việt Nam và chuyên gia pháp lý nước ngoài.
Chương trình Hội thảo được thiết kế gồm các phần chính: (i) Giới thiệu Dự thảo Nghị định về đăng ký doanh nghiệp, (ii) Giới thiệu Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp 2014, (iii) Kế hoạch chuyển đổi dữ liệu doanh nghiệp FDI vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.
Với tinh thần trách nhiệm cao, nhằm hỗ trợ Ban Soạn thảo xây dựng các Dự thảo Nghị định đúng thời hạn, đảm bảo chất lượng để sớm đưa các quy định mới đi vào thực tiễn, các đại biểu tham dự Hội thảo đã nhiệt tình đóng góp quan điểm cũng như những ý kiến đề xuất cụ thể.
(i) Về Dự thảo Nghị định về đăng ký doanh nghiệp
Trên cơ sở kế thừa thực tiễn tốt của Nghị định số 43/2010/NĐ-CP, xử lý những vấn đề vướng mắc trên thực tế và cụ thể hóa các quy định mới của Luật Doanh nghiệp 2014, Dự thảo Nghị định về đăng ký doanh nghiệp được xây dựng bao gồm 9 chương, 88 Điều, hướng dẫn chi tiết các vấn đề liên quan đến lĩnh vực đăng ký kinh doanh. Tại Hội thảo, Bà Nguyễn Hồng Vân – Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ đăng ký kinh doanh, Cục QL ĐKKD đã trình bày tóm tắt những vấn đề cần thảo luận. Trên cơ sở đó, các đại biểu tham dự đã cho ý kiến góp ý chi tiết đối với từng nội dung.
o Về việc ghi và mã hóa ngành, nghề kinh doanh
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2014, thông tin về ngành, nghề kinh doanh của doanh nghiệp không thể hiện trên Giấy Chứng nhận ĐKDN mà chỉ được ghi trên Giấy đề nghị ĐKDN. Đối với việc mã hóa ngành, nghề kinh doanh theo Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam (VSIC), hiện tại, Dự thảo Nghị định đề xuất 2 phương án:
(1) người thành lập doanh nghiệp tự ghi và mã hóa ngành, nghề kinh doanh trong Giấy đề nghị ĐKDN (như hiện hành) và (2) người thành lập doanh nghiệp ghi ngành, nghề kinh doanh trong Giấy đề nghị ĐKDN, cơ quan ĐKKD thực hiện việc mã hóa.
Đối với phương án (1), ưu điểm là phù hợp với thông lệ quốc tế, rằng doanh nghiệp là người nắm rõ nhất về ngành, nghề dự kiến kinh doanh của mình, do đó, việc mã hóa phải được thực hiện bởi doanh nghiệp; tuy nhiên, với phương án này, doanh nghiệp sẽ phải mất thời gian để tìm hiểu, lựa chọn mã ngành, nghề phù hợp trong VSIC.
Đối với phương án (2), doanh nghiệp không phải mất thời gian để lựa chọn mã ngành, nghề trong VSIC; tuy nhiên, điều này chưa phù hợp với thông lệ quốc tế, đồng thời, sẽ tạo áp lực công việc lớn lên cơ quan ĐKKD, đặc biệt là các Phòng ĐKKD tại các tỉnh/thành phố lớn như TP.Hồ Chí Minh và Hà Nội.
Về vấn đề này, Luật sư Lê Quốc Đạt – Đại diện Công ty Luật Trí tuệ cho rằng
Theo quy luật phát triển của xã hội, nhu cầu hoạt động kinh doanh luôn ra đời trước khi có quy định điều chỉnh của pháp luật. Do vậy, để thể hiện sự tôn trọng cơ hội đầu tư của doanh nghiệp, nên quy định theo hướng: doanh nghiệp ghi ngành, nghề kinh doanh trên Giấy đề nghị ĐKDN theo nhu cầu thực tế, cơ quan ĐKKD thực hiện việc mã.
Tuy nhiên, trên quan điểm của đại diện cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là cơ quan thường xuyên sử dụng thông tin về ngành, nghề kinh doanh, Bà Lê Thu Mai – Phó Vụ trưởng Vụ Kê khai và Kế toán thuế, Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính khẳng định, ngành, nghề kinh doanh và mã số tương ứng là thông tin rất quan trọng đối với ngành thuế nhằm thực hiện công tác hoạch định chính sách thuế, chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp trong từng thời kỳ; do vậy, tính chuẩn xác về ngành, nghề kinh doanh trong hồ sơ gốc của doanh nghiệp do cơ quan ĐKKD chuyển sang cơ quan thuế là rất quan trọng.
Nếu có sự phối hợp giữa doanh nghiệp và cơ quan QLNN thì việc này sẽ được thực hiện tốt hơn; theo đó, nên quy định theo phương án:
Doanh nghiệp tự ghi và mã hóa ngành, nghề kinh doanh; cơ quan ĐKKD kiểm tra lại tính chính xác. Trong vấn đề này, cần nhìn nhận rằng, việc ghi và mã hóa ngành, nghề kinh doanh không chỉ phục vụ cho cơ quan QLNN mà còn vì lợi ích của doanh nghiệp. Ví dụ, nếu có sai sót trong việc áp mã cho ngành, nghề kinh doanh thì doanh nghiệp sẽ phải chịu thiệt thòi khi ngành, nghề kinh doanh thực tế của doanh nghiệp được hưởng chính sách ưu đãi.
Bộ Tài chính phát biểu tại Hội thảo
Về phía cơ quan ĐKKD, Ông Lê Xuân Hiền – Trưởng phòng ĐKKD tỉnh Hải Dương đề nghị Thống nhất phương án 2 (cơ quan ĐKKD mã hóa), tuy vậy dự thảo viết là: Cơ quan đăng ký kinh doanh mã hóa ngành, nghề kinh doanh được ghi trong Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp sẽ làm các cơ quan ĐKKD phát hoảng vì sợ làm không nổi. Ở đây cần phải hiểu là, cơ quan ĐKKD mã hóa nhưng không phải là mã hóa bằng tay, thủ công mà là phần mềm sẽ làm cái việc mã hóa này. Việc này cũng không cần phải chính xác 100% vì đăng ký mới chỉ là ý tưởng, thực tế triển khai lại là việc khác, thống kê chính xác ý tưởng đến 100% cũng chẳng đem lại cái gì thực sự là có ích cả.
Trường hợp mà bắt buộc phải dùng phương án 1 (doanh nghiệp ghi mã ngành nghề kinh doanh) thì để hỗ trợ doanh nghiệp:
Cần bãi bỏ và xây dựng mới ngay Quyết định 10 về Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam. Hiện nay, theo như thông tin được biết, một số địa phương (như thành phố Hồ Chí Minh đã tự xây dựng một cẩm nang ngành nghề dày cả trăm trang với chi tiết hàng nghìn ngành nghề .v.v.). Vì thế Bộ cần xây dựng cuốn cẩm nang hướng dẫn về việc mã hóa ngành, nghề kinh doanh theo Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam (mới – thay Quyết định 10) để doanh nghiệp tiện tra cứu.
Với kinh nghiệm thực tiễn của một cán bộ ĐKKD, Ông Nguyễn Hải Hùng – Phó Trưởng phòng ĐKKD Hà Nội 1 cho rằng, việc mã hóa ngành, nghề kinh doanh đúng là đã gây bỡ ngỡ cho doanh nghiệp trong thời gian đầu, tuy nhiên, hiện nay, doanh nghiệp đã và đang thực hiện rất tốt việc này; do vậy, nên giữ nguyên như quy định cũ, theo đó, doanh nghiệp thực hiện việc mã hóa và cơ quan ĐKKD kiểm tra lại tính chính xác.
Nhìn chung, tại Hội thảo vẫn còn có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này. Ban Soạn thảo đã ghi nhận tất cả các quan điểm, ý kiến của đại biểu để nghiên cứu, và trên cơ sở đó, quyết định phương án phù hợp nhất.
o Về vấn đề người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp
Theo quy định tại khoản 2 Điều 13 Luật Doanh nghiệp 2014 thì Công ty trách nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần có thể có một hoặc nhiều người đại diện theo pháp luật. Liên quan đến vấn đề người đại diện theo pháp luật ký vào hồ sơ đăng ký doanh nghiệp, Ban Soạn thảo đưa ra 02 phương án: (1) Hồ sơ ĐKDN được ký bởi bất cứ người đại diện theo pháp luật nào trong DN cũng có giá trị pháp lý như nhau và(2) Hồ sơ ĐKDN được ký bởi người đại diện theo pháp luật được giao có thẩm quyền ký hồ sơ ĐKDN nêu tại Điều lệ công ty thì mới có giá trị pháp lý.
Về vấn đề này, Ông Phạm Khắc Nam – Trưởng Phòng ĐKKD tỉnh Bắc Ninh đề xuất quy định:
Người đại diện theo pháp luật có quyền ký vào hồ sơ ĐKDN được quy định tại Biên bản họp Hội đồng thành viên, Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng quản trị. Theo ông Nam, quy định này đảm bảo rằng quyết định về người đại diện theo pháp luật được quyền ký vào hồ sơ ĐKDN đã được sự đồng ý của tất cả các thành viên, đồng thời, tăng tính linh hoạt hơn cho doanh nghiệp thay vì phải sửa đổi Điều lệ.
Trên quan điểm của một luật sư,Ông Phạm Liêm Chính – Trưởng VPLS Chính & Cộng sự cho rằng, quy định như phương án (2) là rất mất thời gian cho cơ quan QLNN, hơn nữa, Điều lệ công ty có thể thay đổi thường xuyên mà cơ quan QLNN không thể chủ động nắm bắt được. Những vấn đề thuộc về doanh nghiệp như vậy nên để doanh nghiệp tự giải quyết, nếu xảy ra tranh chấp thì đó cũng là vấn đề nội bộ của doanh nghiệp.
o Về xử lý tên doanh nghiệp vi phạm quy định về sở hữu công nghiệp
Thực tế áp dụng quy định về tên doanh nghiệp trong mối quan hệ với pháp luật về sở hữu công nghiệp đã cho thấy một số điểm chưa khả thi, đòi hỏi phải có quy định điều chỉnh cụ thể, chi tiết hơn.Theo đó, Ban Soạn thảo đã bổ sung quy định xử lý đối với trường hợp doanh nghiệp không thực hiện đổi tên theo yêu cầu của cơ quan ĐKKD.
Cụ thể: Cơ quan ĐKKD thông báo cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xử lý theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ, đồng thời yêu cầu DN báo cáo giải trình theo quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 209 Luật DN. Trường hợp DN không báo cáo hoặc nội dung giải trình không được chấp thuận, cơ quan ĐKKD thực hiện thu hồi Giấy CNĐKDN theo quy định tại Điểm d Khoản 1 Điều 211 Luật DN.
Về vấn đề này, Bà Nguyễn Như Quỳnh – Phó chánh Thanh tra, Bộ Khoa học & Công nghệ đã có sự phân tích và đóng góp ý kiến cụ thể.
Với vai trò là cơ quan xây dựng chính sách và thực thi quy định về sở hữu công nghiệp (SHCN), trong thời gian qua, Bộ KH&CN đã ghi nhận nhiều trường hợp doanh nghiệp khiếu nại về tên trùng, tên dễ gây nhầm lẫn, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của doanh nghiệp.
Hầu hết các sự việc này đều không được xử lý triệt để do chưa có sự thống nhất; giữa quy định về đặt tên doanh nghiệp và quy định về SHCN. Cụ thể, khi phát hiện hành vi vi phạm, cơ quan QLNN về SHCN ban hành văn bản; gửi cơ quan ĐKKD đề nghị xử lý doanh nghiệp vi phạm bằng cách thu hồi tên doanh nghiệp; tuy nhiên, cơ quan ĐKKD từ chối thực hiện yêu cầu này do không có quy định.
Bởi vậy, chế tài xử lý vi phạm SHCN; bằng cách thu hồi tên doanh nghiệp vô hình chung bị vô hiệu hóa. Để giải quyết bất cập này, Bộ KH&CN và Bộ KH&ĐT; đã có sự trao đổi để đưa ra phương án phối hợp, trong thời gian tới; hai bên sẽ xây dựng một Thông tư liên tịch điều chỉnh cụ thể về vấn đề này.
Đối với nội dung Dự thảo Nghị định, các Điều 17 &22 của Dự thảo (liên quan đến SHCN; và sự phối hợp giữa hai Bộ), Bà Quỳnh đề nghị Ban Soạn thảo xem xét điều chỉnh nội dung; các điều này cho phù hợp với quy định về SHCN hiện nay; để đảm bảo cải thiện được hiệu quả thực thi; đồng thời, có góp ý điều chỉnh cụ thể đối với quy trình xử lý vi phạm; do Ban Soạn thảo đề xuất để phù hợp với quy định về SHCN.
Ông Bùi Anh Tuấn – Phó Cục trưởng Cục QLĐKK (Một số điều của luật doanh nghiệp)
Ghi nhận ý kiến đóng góp của đại diện Bộ KH&CN, đồng thời, giải thích sự bất cập; trong xử lý tên DN vi phạm quyền sở hữu công nghiệp; là do trong pháp luật về đăng ký kinh doanh không có khái niệm; về thu hồi tên doanh nghiệp, tên doanh nghiệp gắn liền với pháp nhân, việc thu hồi tên doanh nghiệp; sẽ đồng nghĩa với thu hồi pháp nhân; tuy nhiên, Luật Doanh nghiệp lại không có quy định về trường hợp thu hồi này; hơn nữa, nguyên tắc của quản lý nhà nước trong ĐKKD là mọi thông tin; đều xuất phát từ phía doanh nghiệp nên quy định hiện hành; đã không nêu rõ sự phối hợp với cơ quan QLNN về SHCN.
Theo Ông Bùi Anh Tuấn, cơ quan ĐKKD luôn sẵn sàng phối hợp với xử lý các vấn đề; về tên doanh nghiệp vi phạm pháp luật về SHCN; tuy nhiên, do sự khác biệt về đối tượng điều chỉnh (Luật DN điều chỉnh về tên DN; Luật Sở hữu trí tuệ điều chỉnh về tên thương mại); nên còn có sự bất cập, trong thời gian tới, hai bên sẽ có sự trao đổi; thảo luận thêm để đi đến phương án giải quyết phù hợp nhất.
Về đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử
Đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử là một phương thức cung cấp dịch vụ công hiện đại; đã được triển khai tại nhiều quốc gia trên thế giới. Phương thức này mang lại nhiều lợi ích cho cả doanh nghiệp; và cơ quan quản lý nhà nước như tiết kiệm thời gian, chi phí thực hiện thủ tục hành chính; nâng cao tính minh bạch trong hoạt động của cơ quan QLNN về đăng ký doanh nghiệp.
Tuy nhiên, do nhiều yếu tố, đến nay, phương thức này; vẫn chưa được cộng đồng doanh nghiệp sử dụng phổ biến. Để khắc phục những hạn chế, đẩy mạnh hiệu quả áp dụng; trong thời gian tới nhằm khai thác triệt để các lợi ích mà phương thức này mang lại; Ban Soạn thảo đưa ra hai vấn đề cần xin ý kiến; về để điều chỉnh, bổ sung quy định tại Dự thảo Nghị định; bao gồm: nên hay không cho phép sử dụng cách thức ký gói; đối với phương thức sử dụng chữ số công cộng?; và có nên cải tiến quy trình ĐKDN sử dụng Tài khoản ĐKKD theo hướng cho phép ủy quyền; cho bên thứ ba nộp hồ sơ, thanh toán lệ phí và nhận kết quả?
Về vấn đề này, Bà Lê Thu Mai – Phó Vụ trưởng Vụ Kê khai và Kế toán thuế, Tổng cục Thuế chia sẻ
Hiện nay, tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện kê khai thuế qua mạng điện tử đã đạt 97%; Tổng cục Thuế đang hướng tới con số 100% trong năm 2015. Với kinh nghiệm đó của Tổng cục Thuế, Bà Lê Thu Mai; thể hiện sự tin tưởng rằng cơ quan ĐKKD cũng hoàn toàn có thể đạt được thành công; đối với dịch vụ đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử. Hiện nay, đối với việc sử dụng chữ ký số để ký vào bộ hồ sơ; Tổng cục Thuế đang áp dụng phương thức ký gói.
Theo đó, doanh nghiệp quét tất cả các tài liệu cần thiết; của bộ hồ sơ thành dữ liệu điện tử; sau đó chỉ sử dụng một chữ ký số để ký xác thực cho cả gói hồ sơ. Phương thức này cho phép doanh nghiệp tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo tính pháp lý chặt chẽ. Bên cạnh đó, hiện nay, Tổng cục Thuế cũng đang thực hiện phương thức ủy quyền; cho bên thứ ba nộp hồ sơ, thanh toán lệ phí; và nhận kết quả thông qua “Đại lý thuế” và không gặp phải vướng mắc gì.
Ngoài ra, các vấn đề khác như quy định về việc thông báo mẫu dấu; cung cấp phiếu lý lịch tư pháp; liên thông thủ tục ĐKDN với cơ quan bảo hiểm, cơ quan lao động,… cũng đã được các đại biểu thảo luận sôi nổi, đóng góp nhiều ý kiến thiết thực.
(ii) Về Dự thảo NĐ hướng dẫn một số điều của Luật Doanh nghiệp 2014 (Một số điều của luật doanh nghiệp)
Chuyển sang nội dung về Dự thảo Nghị định hướng dẫn chi tiết thi hành; một số điều của Luật Doanh nghiệp 2014, Ông Phan Đức Hiếu – Trưởng Ban Môi trường kinh doanh; CIEM đã trình bày tóm tắt nội dung Dự thảo để các đại biểu nghiên cứu, cho ý kiến. Theo chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ chỉ ban hành quy định chi tiết; đối với các điều, khoản được giao hướng dẫn chi tiết tại văn bản luật; do vậy, Dự thảo Nghị định rút ngắn chỉ còn 19 Điều; hướng dẫn chi tiết thi hành 4 Điều của Luật Doanh nghiệp 2014.
Đối với mỗi vấn đề, Ban Soạn thảo đều đã nghiên cứu, xây dựng quy định cụ thể; trên cơ sở phù hợp với thực tiễn áp dụng ở nước ta và thông lệ quốc tế tốt; của các quốc gia trên thế giới, đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp; và nâng cao tính cạnh tranh của môi trường kinh doanh. Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp của đại biểu; để hỗ trợ cho quá trình hoàn thiện nội dung Dự thảo; sớm đưa các quy định mới của Luật Doanh nghiệp đi vào thực tiễn với hiệu quả cao nhất.
(iii) Về Kế hoạch chuyển đổi dữ liệu doanh nghiệp FDI; vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp
Luật Đầu tư mới với quy định tách bạch hoạt động đầu tư theo dự án; và hoạt động đăng ký kinh doanh, đồng thời, áp dụng một quy trình đăng ký kinh doanh; thống nhất cho nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài; đã thể hiện được tinh thần đối xử bình đẳng đối với mọi loại hình tổ chức kinh tế. Bên cạnh đó, quy định này là cơ sở để xây dựng một cơ sở dữ liệu quốc gia; về đăng ký doanh nghiệp tập trung cho mọi loại hình tổ chức kinh tế; phục vụ tốt hơn cho công tác quản lý nhà nước.
Để chuẩn bị cho việc áp dụng quy định này tại thời điểm Luật Đầu tư 2014; có hiệu lực thi hành (ngày 01/07/2015), Cục Quản lý đăng ký kinh doanh đã lên kế hoạch cụ thể; thực hiện công tác chuyển đổi dữ liệu doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp. Theo số liệu thống kê mới nhất, hiện nay, trên cả nước; có khoảng 13.500 doanh nghiệp FDI với hơn 2.000 đơn vị trực thuộc; tập trung chủ yếu ở 04 địa phương lớn; là TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bình Dương và Đồng Nai.
Dữ liệu về các doanh nghiệp này hiện đang nằm rải rác; tại các cơ quan: Sở Kế hoạch và Đầu tư các tỉnh, Ban quản lý khu công nghiệp; Ban quản lý khu kinh tế, Ban quản lý khu chế xuất (Một số điều của luật doanh nghiệp).
Giải pháp chuyển đổi dữ liệu là cán bộ nhập liệu sẽ trực tiếp nhập dữ liệu; từ hồ sơ bản giấy của doanh nghiệp FDI để truyền lên máy chủ, sau đó, Tổng cục Thuế; sẽ cùng đối soát để chuẩn hóa dữ liệu; trước khi đưa lên Hệ thống Thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia; riêng với Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, việc chuyển đổi này; được thực hiện bằng phần mềm để chuyển đổi hàng loạt từ cơ sở dữ liệu của địa phương. Tại Hội thảo, Cục QLĐKKD đã hướng dẫn cán bộ Phòng ĐKKD; cách thức triển khai các nhiệm vụ của Kế hoạch này.
Kết thúc Hội thảo, Bà Trần Thị Hồng Minh – Cục trưởng Cục Quản lý đăng ký kinh doanh; phát biểu ghi nhận sự đóng góp của các đại biểu cho sự thành công của Hội thảo. Tất cả những ý kiến đóng góp của đại biểu sẽ được nghiên cứu, cân nhắc; trong quá trình hoàn thiện các Dự thảo Nghị định, đảm bảo chất lượng; và hiệu quả thi hành trên thực tiễn.
